Ông Trần Bá Lê ( Cả Nhì Ngưu) – Người cất nhà cho cụ Sắc ở lại với làng Hòa An giai đoạn 1917-1919
Đăng lúc: 16:05:43 20/12/2016Ông Trần Bá Lê sinh năm 1850 và hy sinh năm 1931. Ông là một điền chủ yêu nước, khi thực dân Pháp chiếm 3 tỉnh miền Đông Nam Kỳ, ông đã quyên góp nhiều lương thực, sắt, đồng thau để rèn, đúc vũ khí cho nghĩa quân chống Pháp. Năm 1907 - 1908, ông là người tài trợ đóng ghe, tàu đi Thái Lan, Hồng Kông buôn bán làm kinh tài cho phong trào Đông Du. Khi phong trào thất bại, ông bị thực dân Pháp bắt, tịch thu toàn bộ phương tiện,ông phải bán một phần lớn nhà cửa, gia sản, lo lót để khỏi bị tù đày.
Năm 1917, khi cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc đến Cao Lãnh, tìm thăm ông Trần Văn Long là người quen quê ở miền Trung vào đây lập nghiệp. Nhưng khi cụ Sắc tìm đến thì ông Trần Văn Long đã qua đời. Con trai ông Long là ông Trần Bá Lê kính quý cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là bậc cha chú nên mời cụ Sắc ở trong nhà mình. Sau này, để thuận tiện cho việc hoạt động của cụ Nguyễn Sinh Sắc, ông Trần Bá Lê đã dựng nhà lá nhỏ cạnh rạch Cái Tôm trong vườn nhà để cụ Sắc tiện dạy học và hốt thuốc trị bệnh cho nhân dân. Hàng ngày, gia đình ông vẫn lo cơm nước cho cụ Sắc. Cụ Nguyễn Sinh Sắc sống ở đây đến năm 1920 mới chuyển đi nơi khác.
Năm 1928, ông Trần Bá Lê cho sửa lại căn nhà cụ Nguyễn Sinh Sắc ở trước đây để cho Hội Việt Nam Thanh niên Cách mạng Hòa An sử dụng làm nơi liên lạc, trao đổi công tác. Cuối năm 1929, Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh Sa Đéc ra đời, đặt trụ sở ngay trong vườn xoài của ông.
Lúc cụ Nguyễn Sinh Sắc qua đời, ông Trần Bá Lê là một trong những người góp sức vào việc an táng.
Tháng 11/1930, ông Trần Bá Lê bị Pháp bắt tại Cái Tắc và đưa về giam ở Vĩnh Long. Tháng 7/1931, ông hy sinh tại Khám lớn, Sài Gòn.
Làng Hòa An có ông Cả Nhì Ngưu Trần Bá Lê cất nhà cho cụ Nguyễn Sinh Sắc ở, tạo nên sự ấm áp đầy tình thương mến của đất và người Hòa An vào tâm thức nhà nho yêu nước Nguyễn Sinh Sắc trong bước đường bôn ba hoạt động của mình. Cơ duyên này, là một trong những điều kiện để cụ Nguyễn Sinh Sắc chọn mãnh đất Hòa An làm nơi an nghỉ vĩnh hằng của mình. Để rồi hôm nay, Đồng Tháp tự hào có Khu di tích lịch sử Nguyễn Sinh Sắc - Thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh
Bảo Trân